Zakopane jako ośrodek turystyczny urzeka odwiedzających to miasto turystów nie tylko pięknem krajobrazu, ale również architekturą samego miasteczka. Zakopane bowiem wyróżnia się charakterystycznym stylem zwanym „stylem zakopiańskim”. Miasto zawdzięcza to samemu Stanisławowi Witkiewiczowi, który to był twórcą i promotorem nowego stylu w architekturze. Do dnia dzisiejszego możemy podziwiać w Zakopanem stare, zabytkowe wille w stylu zakopiańskim.
Willa Koliba
Najstarszym tego typu budynkiem w Zakopanem jest willa „Koliba” położona przy ulicy Kościeliskiej 18, najstarszej ulicy miasta, gdzie podziwiać możemy liczne zabytkowe domy i zagrody góralskie. Willa „Koliba” powstała zgodnie z projektem Stanisława Ignacego Witkiewicza – twórcy charakterystycznego STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO – w roku 1893. Jej nazwa wywodzi się od słowa „koleba” oznaczającego rodzaj pasterskiego szałasu.
Willa w swym pierwotnym wydaniu wyposażona była w stylowe meble i sprzęty, specjalnie zaprojektowane pice kaflowe, karnisze, a nawet klamki. Pierwszym właścicielem „Koliby” był Zygmunt Natowski – rozmiłowany w góralskim stylu kolekcjoner. W willi zgromadził on m. in. bogatą etnograficzną kolekcję, którą możemy oglądać do dziś. Jednak kolejni zmieniający się właściciele „Koliby” nie doceniali wartości budynku i nie dbali o niego. W trakcie prac remontowych rozebrano większość zabytkowych pieców, zmieniono stylowe podłogi i wystrój elewacji.
Willa przetrwała bez zniszczeń II wojnę światową gdyż mieściła się w niej wówczas siedziba Hitlerjugend, zaś po wojnie była domem wypoczynkowym, a później mieścił się tu dom dziecka. W roku 1993 otwarto wyremontowanej wcześniej willi Muzeum Stylu Zakopiańskiego.
Willa pod Jedlami
Kolejną zabytkową willą Zakopanego jest stojąca przy ul. Koziniec 1 willa „Pod Jedlami”. To jeden z najpiękniejszych domów w stylu zakopiańskim. Willa powstała w roku 1897, a zaprojektował ją Stanisław Witkiewicz dla rodziny Pawlikowskich. Usytuowana na stromej skarpie z wysoką podmurówka willa ma charakter stylowego zamku. Dom do dnia dzisiejszego jest w posiadaniu rodziny Pawlikowskich i nie jest udostępniony zwiedzającym. Opiekę konserwatorską nad budynkiem sprawuje MUZEUM TATRZAŃSKIE.
Willa Atma
Zabytkowa zakopiańska willa „Atma” mieszcząca się przy ul. Kasprusie 19 stanowi dziś MUZEUM KAROLA SZYMANOWSKIEGO, który mieszkał w tej willi przez ostatnie lata swojego życia. Drewniany dom wybudowany w typowym zakopiańskim stylu przez wiele lat pełnił funkcję pensjonatu przez co zmienił się jego charakterystyczny wystrój. Z czasem jednak zrekonstruowano pomieszczenia willi nadając im powrotne klimat z dwudziestolecia międzywojennego. W takim właśnie wydaniu możemy zwiedzać willę do dziś.
Willa Czerwony Dwór
Zabytkową willą jest również „Czerwony Dwór” zwany inaczej Willą przy Kasprusiach 27. Historia tego domu obejmuje znane sylwetki polskiej kultury. Mieszkali tu m. in. Artur Rubinstein Stefan Żeromski i Irena Goszczyńska. Ten powstały w Witkiewiczowskim stylu dom zbudował w 1902 roku Wojciech Roj dla Oktawii Lewandowskiej.
Willa Harenda
Willa Harenda w zimie
Willa Harenda w zimie (fot. Archeo16, WikiMedia)
Pisząc o zabytkowych willach Zakopanego nie sposób pominąć Harendy przy ulicy o tej samej nazwie Harenda 51. Willa ta związana jest z osobą Jana Kasprowicza, który spędził tu ostatnie dni swojego życia. Po śmierci poety dom był ośrodkiem życia kulturalnego gdzie skupiali się ówcześni artyści. Willa ma charakter typowej góralskiej chaty, do której wejście prowadzi przez ganek i otwartą werandę. Dziś możemy zwiedzać to zabytkowe miejsce, mieści się tu bowiem MUZEUM JANA KASPROWICZA.
Inne zabytkowe wille Zakopanego to m. in. Księżycówka, Limba, Lutnia, Oksza czy Witkiewiczówka. Stare, zakopiańskie wille zachowały się głównie przy ul. Kościeliskiej, Kasprusie, Skibówki i w tzw. Starym Zakopanem. Wiele z nich zostało zaprojektowanych przez samego Stanisława Witkiewicza. Wybudowane w typowym zakopiańskim stylu wille do dziś wzbudzają podziw i urzekają swym niepowtarzalnym urokiem. Stylizowane zakopiańskie wille nadają temu miejscu niepowtarzalny charakter, który nadaje Zakopanemu wyjątkowy klimat niespotykany w innych miejscach.